«Δεν υπάρχει ηλεκτρικό σύστημα στον κόσμο που να θεωρείται “αντιμπλακάουτ”» ανέφερε ο αντιπρόεδρος της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) Δημήτρης Φούρλαρης, μιλώντας σε συνέδριο με θέμα «Blackout στην Ισπανία – Έχουμε σχέδιο στην Ελλάδα;».
Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και η τοποθέτηση του γενικού διευθυντή Λειτουργίας, Υποδομών και Αγοράς του ΑΔΜΗΕ Δημήτρη Μίχου: «Τα μπλακάουτ είναι σπάνια, αλλά δεν μπορούν να αποκλειστούν στα σύγχρονα ηλεκτρικά συστήματα». Όπως τόνισε, συνήθως προκαλούνται κατόπιν εμφάνισης βλάβης ή βλαβών σε περιβάλλον δυσμενούς συγκυρίας πολλών αντίξοων συνθηκών, φέρνοντας παραδείγματα στο ευρωπαϊκό δίκτυο: Γερμανία-Γαλλία 2006, Κροατία 2021, Μαυροβούνιο, Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία.
Σύμφωνα με τον κ. Μίχο, το ελληνικό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας βρίσκεται επίσης αντιμέτωπο με προβλήματα που προέρχονται από τις ακραίες μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες, όπως είναι η μείωση υδάτινων αποθεμάτων λόγω ανομβρίας, οι καύσωνες, οι πλημμύρες, οι πυρκαγιές καθώς και με νέες σημαντικές προκλήσεις οι οποίες δεν υπήρχαν πριν μερικά χρόνια εκ των οποίων οι βασικότερες είναι οι εξής τρεις:
- Η μη ελεγχόμενη υπερπαραγωγή ενέργειας
- Η αιφνίδια απώλεια διεσπαρμένης παραγωγής ενέργειας λόγω μίας διαταραχής στο σύστημα. Όπως ανέφερε ο κ. Μίχος, υπήρξαν δύο τέτοια επεισόδια στην Ελλάδα, το ένα λόγω φωτιάς και το άλλο εξαιτίας ενός κεραυνού, τα οποία «πέταξαν» εκτός συστήματος γραμμές υψηλής τάσης προκαλώντας βύθιση τάσεως, η οποία είναι μεν φυσιολογική αλλά οι ρυθμίσεις των πάρκων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) δεν ήταν σωστές.
- Οι υψηλές τάσεις που εμφανίζονται στο σύστημα, ειδικά σε περιόδους χαμηλής κατανάλωσης και χαμηλής ζήτησης.
Η διαχείριση από τον ΑΔΜΗΕ
Για την αντιμετώπιση αυτών των τριών κινδύνων, πέραν της ενίσχυσης του συστήματος με νέες γραμμές, υποσταθμούς, νησιωτικές και διεθνείς διασυνδέσεις, ο ΑΔΜΗΕ έχει αναπτύξει για τον έλεγχο της υπερπαραγωγής μηχανισμούς και πληροφοριακά συστήματα τα οποία παρέχουν τη δυνατότητα διαχείρισης της παραγωγής από ΑΠΕ που συνδέονται στο σύστημα υψηλής τάσης. Επίσης, σε συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ, έχουν συμφωνηθεί διαδικασίες για την περικοπή παραγωγής και από σταθμούς ΑΠΕ που συνδέονται το δίκτυο μέσης τάσης.
Για την αποφυγή αιφνίδιας απώλειας διεσπαρμένης παραγωγής, σύμφωνα με τον κ. Μίχο, ο ΑΔΜΗΕ έκανε μελέτες και κατόπιν συνεργασίας με τον ΔΕΔΔΗΕ πρότεινε στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ρύθμιση που νομοθετήθηκε, ώστε οι ηλεκτροπαραγωγοί που είναι συνδεδεμένοι στη μέση τάση του δικτύου διανομής να μεριμνούν για τη ρύθμιση του εξοπλισμού εντός των σταθμών τους για προστασία έναντι αποκλίσεων της τάσης και της συχνότητας από τις ονομαστικές τιμές τους.
Για τις υψηλές τάσεις ο ΑΔΜΗΕ υλοποιεί εκτεταμένο πρόγραμμα εγκατάστασης πηνίων αντιστάθμισης με σύνδεση στα επίπεδα των 150 και 400 kV, συνολικής ικανότητας 1.100 MVAr.
Ακόμη, έχει προγραμματιστεί η εγκατάσταση περισσότερων νέων συσκευών τύπου FACTS και κάλεσε τους ιδιοκτήτες μονάδων ΑΠΕ να συνδράμουν στον έλεγχο της τάσης με την απορρόφηση αέργου ισχύος από τον εξοπλισμό των σταθμών τους, μια προσπάθεια που είναι σε εξέλιξη.
Τι μπορεί να προκαλέσει ένα μπλακάουτ
Ο κίνδυνος ενός μπλακάουτ δεν είναι θεωρητικός, αλλά υπαρκτός και πολυδιάστατος. «Δεν αρκεί να διαθέτουμε ισχυρά ηλεκτροπαραγωγικά μέσα, απαιτείται ένα ολιστικό και συντονισμένο πλαίσιο λειτουργίας, προστασίας και απόκρισης… Το μπλακάουτ στην Ισπανία στις 28 Απριλίου δεν ήταν απόρροια ενός μεμονωμένου τεχνικού σφάλματος. Αντιθέτως, επρόκειτο για μια πολυπαραγοντική κρίση με αλληλοεπιδρόντα αίτια, τα οποία αθροιστικά οδήγησαν σε κατάρρευση της ευστάθειας του συστήματος. Το συμβάν αυτό μας υπενθυμίζει ότι η ασφάλεια του ηλεκτρικού συστήματος δεν πρέπει να θεωρείται ποτέ δεδομένη» επεσήμανε ο κ. Φούρλαρης, παραθέτοντας τους βασικούς λόγους ενός μπλακάουτ που είναι τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η αστοχία εξοπλισμού και το ανθρώπινο λάθος.
Επιπλέον, ο κ. Φούρλαρης έκανε ειδική αναφορά στο ενοποιημένο μοντέλο λειτουργίας της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, το περίφημο «target model» που για να επιτευχθεί απαιτούνται πολλές ηλεκτρικές διασυνδέσεις μεταξύ των όμορων συστημάτων γειτονικών χωρών, ώστε να υπάρχει μεγάλη δυνατότητα που προσφέρει ανθεκτικότητα. Συγκρίνοντας τα συστήματα Ισπανίας και Ελλάδας, το στέλεχος της ΡΑΑΕΥ κατέληξε στο ότι το ελληνικό είναι πιο ανθεκτικό, διότι η Ιβηρική Χερσόνησος έχει διασυνοριακά ανταλλαγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω διασυνδέσεων μόνο με τη Γαλλία ενώ η χώρα μας με όλες τις γειτονικές.
Μέτρα για την αποφυγή ενός μπλακάουτ
Ο επικεφαλής του κλάδου ενέργειας της ΡΑΑΕΥ αναφέρθηκε στα μέτρα που απαιτούνται για την αποφυγή blackout τα οποία είναι τα εξής:
- Επανεξέταση των ρυθμίσεων προστασίας από υπέρταση στις γραμμές, με δυνατότητα αναπροσαρμογής των ορίων λίγο πάνω από τα μέγιστα επιτρεπτά που ορίζονται στους κανονισμούς λειτουργίας, ώστε να αποφεύγονται αδικαιολόγητες αποσυνδέσεις όταν οι τάσεις προσεγγίζουν αυτά τα όρια.
- Ενίσχυση των πόρων του συστήματος για συνεχή και δυναμική ρύθμιση τάσης, ειδικά σε περιόδους άνοιξης και φθινοπώρου που ζήτηση είναι χαμηλή και δημιουργούνται υπερτάσεις στο σύστημα, οι οποίες, πιθανώς, μερικές φορές να είναι και εισαγόμενες.
- Ενεργοποίηση λειτουργίας ελέγχου ισχύος-συχνότητας (power-frequency control) στις υφιστάμενες και μελλοντικές HVDC διασυνδέσεις.
- Ενίσχυση της ικανότητας του συστήματος για απόσβεση ταλαντώσεων (έτσι ξεκίνησε το μπλακάουτ της Ισπανίας), με επιχειρησιακά μέτρα και ενίσχυση των σχετικών υποδομών.
- Ενίσχυση της ικανότητας ρύθμισης τάσης στο δίκτυο διανομής.
- Εισαγωγή στο σύστημα των μπαταριών αποθήκευσης ενέργειας.
Η ενεργειακή μετάβαση σε ΑΠΕ, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι αδιαπραγμάτευτη, ωστόσο ο τρόπος ενσωμάτωσής τους στο σύστημα οφείλει να λαμβάνει υπ’ όψιν ιδιαίτερες απαιτήσεις ευστάθειας που επιβάλλουν: «Δεν μπορούμε να μιλάμε για πράσινη μετάβαση χωρίς έξυπνη ευστάθεια. To μπλακάουτ στην Ισπανία δεν ήταν απλώς ένα τεχνικό γεγονός. Ήταν ένα σύστημα που έχασε την ισορροπία του, διότι κανόνες, μηχανισμοί, υποδομές δεν ήταν επαρκώς ευθυγραμμισμένοι. Αυτό δεν πρέπει να συμβεί στην Ελλάδα. H ΡΑΑΕΥ εργάζεται με όλους τους φορείς του συστήματος για να διασφαλιστεί η ευστάθεια, η αξιοπιστία, η ανθεκτικότητα του ελληνικού ηλεκτρικού συστήματος».
